Onlangs ontsloeg een Vlaams ziekenhuis zijn vier ziekenhuispastores (2,5 VTE), in een draconische besparingsoperatie, omdat het ziekenhuis met donkerrode cijfers kampt, zoals helaas veel ziekenhuizen. Er kwam protest vanuit het bestuursorgaan, maar ook een aantal experten terzake van UAntwerpen en KULeuven kropen in de pen, met de niet mis te verstane titel: “Wanneer het ziekenhuis verkeerd bespaart”! (DS 29/11/24) Wat schrijven zij precies? “Zetten we in op persoonsgerichte zorg, dan moeten patiënten zich veilig en comfortabel voelen in het ziekenhuis en er hun angsten en bekommernissen kunnen delen. De patiënt verwacht zingeving en wil de betekenis van zijn behandeling vatten.” Daar situeert zich volgens hen de bijdrage van de spiritueel zorgverlener naar patiënten, naasten en mantelzorgers. De spiritueel zorgverlener heeft ook een eigen inbreng in het multidisciplinair overleg, menen zij. Hij of zij beschikt voorts over “de tijd, de taal en de expertise om patiënten op weg te zetten naar gemoedsrust”, en zal hen “ondersteunen bij het (her-)ontdekken van hun krachtbronnen.” Zij verwijzen daarbij naar het gezag van de Wereldgezondheidsorganisatie die “spirituele of existentiële zorg als cruciaal voor een kwaliteitsvol en waardig levenseinde kwalificeerde”. En er is volgens hen “meer dan genoeg wetenschappelijke evidentie om aan te nemen dat spirituele ondersteuning de resultaten bij de patiënt beduidend kan verbeteren.” Spirituele zorg, ongeacht of deze vrijzinnig of religieus wordt ingekleurd, behoort overduidelijk tot de integrale zorg waarop de patiënt recht heeft.
In onze zorggroep Zorg-saam ZKJ omarmen wij helemaal deze visie. In onze missie kaderen we dit binnen persoonsgerichte zorg in verbinding, waarin we op holistische wijze kijken naar onze bewoners en zorgvragers. We benaderen hen in verbinding met hun zelfregie, en in verbinding met al hun levensdomeinen, ook in de spirituele en existentiële dimensie. In elk van onze 14 WZC’s voorzien we daartoe een pastor. Ook binnen het centraal beleidsteam dat de huizen ondersteunt, is ‘christelijke identiteit, pastoraal en ethiek’ een volwaardig beleidsdomein dat meespreekt met de andere beleidsdomeinen (zorg, wonen en leven, HR, ICT, financiën...) over het hele beleid van de groep. Net zoals de lokale pastores behoren tot het beleidsteam in hun WZC. De omgang met zinvragen is dus een belangrijk onderdeel van onze waardenpropositie. Als het wezenlijk onze missie is om ouderen “een zo gelukkig mogelijk leven” te bieden in hun laatste levensfase bij ons, dan kunnen deze vragen niet genegeerd of omzeild worden. Zij horen bij het menszijn, en zeker wanneer dit kwetsbaarder wordt.
Maar er is een belangrijk pijnpunt... Ook bij ons, net als in de ziekenhuizen, worden spirituele zorgverleners nog onvoldoende erkend en gefinancierd – al is er vooral na covid wat beweging via de reactiveringspoule. Ons beleid kan enkel bestaan als een bewust gekozen prioriteit, naast zo vele andere prioriteiten die niet wegbespaard kunnen worden, en ook als de financiële situatie er niet gemakkelijker op wordt en wij op alle vlakken kwaliteit willen blijven bieden aan een redelijke prijs. Het is daarom niet ernstig dat ziekenhuizen, woonzorgcentra en andere zorginstellingen geen volwaardige erkenning en ondersteuning krijgen voor spirituele zorgverleners. De patiënten en bewoners hebben er recht op. Hoewel moeilijk meetbaar omdat dit aspect van zorg net aan het meetbare ontsnapt, is er zeker ook een terugverdieneffect van het toegenomen welbevinden.
Overheid, het is tijd om spirituele zorg te integreren als volwaardig onderdeel van de zorg!
Berten Van Kerkhove en Stijn Van den Bossche
Resp. algemeen groepsdirecteur en beleidsverantwoordelijke christelijke identiteit, pastoraal en ethiek in vzw Zorg-saam ZKJ
